Những người xây dựng nước Mỹ hùng mạnh - William Jennings Bryan (Kỳ 07)

Nhờ màn trình diễn tại Hội chợ Thế giới ở Chicago, điện sắp được sử dụng rộng rãi toàn quốc.  Nhưng một cuộc chiến đã nổ ra. Trận đấu giữa phe J.P. Morgan và Thomas Edison và phe George Westinghouse và Nikola Tesla.

Trận đấu giành quyền điều khiển nhà máy điện lớn nhất thế giới tại Thác Niagara.

Nếu như bạn thực sự cố gắng bạn không chỉ tạo ra một công ty, mà còn có thể tạo ra cả một ngành công nghiệp mới và thay đổi cơ bản thế giới, bạn phải tin vào ý tưởng và theo đuổi nó qua mọi gian khó  bởi vì con đường sẽ không bằng phẳng.

J.P. Morgan đã đầu tư hàng triệu đô-la vào ngành công nghiệp điện mong thay thế được

John D. Rockefeller với cương vị là người thắp sáng nước Mỹ và Nhà máy điện Niagara

có thể cho ông cơ hội điều khiển tương lai của điện. Bất cứ ai có được hợp đồng ấy sẽ sở hữu công ty điện ưu việt nhất... không chỉ của nước Mỹ, mà là của thế giới.

Nhà máy ở thác Niagara đã ra quyết định. Và hai bức thư được gửi đi.Nhưng chỉ có một người chiến thắng. Một bước ngoặt đầy bất ngờ George Westinghouse thắng thầu dự án điện của nhà máy.

Bạn luôn muốn được ở phòng nghỉ của người chiến thắng. Bạn sẽ không muốn ở phòng nghỉ của kẻ thua cuộc, với khăn phủ trên đầu.

J.P. Morgan bị hạ bệ một cách trầm trọng. Giấc mơ xây dựng một ngành công nghiệp mới hoàn toàn của ông đã sụp đổ. Cố gắng tạo dựng tiếng tăm riêng cho mình đã bị huỷ hoại. Bỗng ông nhận ra rằng có thể bố ông nói đúng. Nhưng không bao giờ sẵn sàng chấp nhận thất bại...J.P. Morgan thấy ngay được một cách biến thất bại thành cơ hội.

J.P. Morgan phạm sai lầm là tài trợ cho Thomas Edison.

Ý tôi là, ai mà chả mắc sai lầm. Và tôi luôn nói rằng bạn phải dè chừng các bất lợi. Bởi vì đó có thể là cơ hội tuyệt nhất bạn từng thấy, và có khả năng là bạn để vuột mất cơ hội đó. Đừng để những việc như thế làm bạn thất vọng khi chuyện không thành. Morgan cương quyết giành được quyền điều hành ngành công nghiệp điện. Và ông sẽ làm theo cách của nhà Morgan.

Nếu như bạn là cái gai trong mắt ông, hay ông thèm muốn công ty bạn, hay là công nghệ mà công ty bạn sở hữu, bạn sẽ không muốn mình ở trong tình thế đó đâu.

Morgan quay lại với các bài học bố dạy cho ông. Ông định ép cuộc chiến thành sự quy phục. Ông bắt đầu cuộc tấn công bằng việc đuổi theo Westinghouse, và mọi thứ ông ấy sở hữu kể cả bằng sáng chế AC của Tesla.

Chúc mừng anh, Westinghouse. Tôi nghe rằng anh thắng thầu hợp đồng thác Niagara.

Tôi sẽ đưa anh ra toà vì vi phạm quyền sở hữu phát minh thiết kế AC. Tại sao anh lại muốn khởi kiện một vụ sẽ tốn cả triệu của anh... một vụ mà anh chắc chắn sẽ thua kiện?

Bởi vì anh không có đủ nguồn lực để theo đuổi một vụ kiện như thế này... và anh sẽ thất thế.

Anh muốn gì?

Anh biết rõ câu trả lời mà.

Chứng minh đầu tiên của tôi là dành cho những người trong các bạn sợ. Westinghouse không có lựa chọn nào khác ngoài việc đáp ứng yêu cầu của Morgan. Biết rõ chi phí của vụ kiện có thể khiến ông phá sản, ông buộc phải kí giao bằng sáng chế điện xoay chiều của Tesla. Nhưng Morgan không dừng ở Westinghouse. Do không có được hợp đồng Niagara, công ty Morgan thành lập cùng Thomas Edison sụp đổ. Và điện DC của Edison như là một thất bại. Thomas Edison có thể nói là nhà phát minh tài ba nhất mà nước Mỹ từng có. Và như bao nhiêu người tài ba khác, ông cũng có thể đưa ra các lựa chọn sai lầm tầm cỡ. Như Morgan lo lắng, chỉ có một cách để sửa chữa Điện lực Edison. Ông sẽ tái cơ cấu công ty. Và bước đầu tiên là loại bỏ Thomas Edison. Morgan mua lại toàn bộ cổ phần của cổ phiếu Điện lực Edison cho đến khi ông giành được quyền điều hành tuyệt đối công ty.

Giờ cứ quên chuyện Niagara, và Điện lực Tổng hợp Edison sẽ tiến tới những thứ tuyệt vời hơn. Tên công ty đã đổi thành... Điện lực Tổng hợp.

-         Nhưng đó là công ty của tôi.  Tôi phải có tiếng nói chứ.

-         Không còn nữa... Anh không còn nắm phần vốn chính nữa.

Công ty điện lực mới của Morgan.Điện lực Tổng hợp nhanh chóng trở thành một trong những tập đoàn lớn mạnh nhất địa cầu...trị giá khoảng 50 triệu đô-la, hay khoản tương đương hiện tại là trên 1 tỷ đô-la. Không còn Edison nữa, Morgan chuyển công ty thành điện AC. Loại chuẩn ngày nay vẫn sử dụng.  Với Điện lực Tổng hợp, bạn có thể thấy ngay rằng họ đang xây dựng một công ty lớn và thứ gì đó sẽ thay đổi thế giới này. Họ thực sự cố gắng tạo cho nó vị thế trên thị trường với cương vị là công ty tuyệt vời và trường tồn. Điện lực Tổng hợp sẽ tiếp tục tiến lên trở thành một trong những tập đoàn lớn nhất nước Mỹ.

Người chơi thay đổi, vốn thay đổi, nhưng bản chất của cuộc chơi là không đổi. Không cần phải hiểu ai sẽ là người bạn phải nịnh nọt, ai sẽ là người bạn cho một cú vào đầu, hay ai sẽ người bạn phải  mua luôn để đạt mục đích. Đó là cuộc chơi.

Nhờ thành lập Điện lực Tổng hợp, J.P. Morgan đã thống nhất ngành công nghiệp điện. Y như ông đã làm với đường sắt. Và Phố Wall.  Đó là một nước đi ông học từ bố. Một nước đi mà J.P. Morgan giờ lĩnh hội thành của riêng mình. Luôn có một lý do tại sao bạn không làm được gì đó, nhưng nếu sâu bên trong bạn nó là điều bạn cực kì khao khát,

thì bạn sẽ nắm lấy cơ hội,  đo lường thời cơ và đến được nơi bạn muốn.

J.P. Morgan gia nhập cùng với Rockefeller và Carnegie - hàng ngũ những con người

quyền lực nhất đất nước. Nhưng Morgan càng tiến tới đỉnh cao nhanh bao nhiêu thì ông lại càng tham lam nhiều hơn. Và vì quyền lực của ông gia tăng các đối thủ của ông buộc phải thay đổi cho phù hợp.

Nước Mỹ là quốc gia phát triển nhanh nhất thế giới. Kết nối bởi đường sắt, cung cấp nhiên liệu bởi dầu, và xây dựng bằng thép. Đất nước đã trở thành đấu trường cho các phát kiến mới kì diệu. Điện đang biến đổi thế giới. Và với Điện lực Tổng hợp,

J.P. Morgan là người lãnh đạo không đối thủ trong ngành điện đầu tư hàng triệu đô-la để xây dựng các trạm phát từ bờ biển này đến bờ biển khác.  Và lần đầu tiên đưa điện đến với mọi người.

Các nhà kinh doanh muốn thay đổi thế giới, muốn có ảnh hưởng to lớn, họ không chỉ đơn thuần muốn xây công ty. Họ muốn xây một ngành công nghiệp. Họ không muốn chỉ tạo ra một sản phẩm hay dịch vụ khác, họ thực sự muốn cải thiện cơ bản các mặt của cuộc sống con người.

Nhưng J.P. Morgan không hề muốn yên thân ở một ngành công nghiệp. Ông muốn sở hữu tất cả. Với cương vị là lãnh đạo ngân hàng đầu tư lớn nhất thế giới, Morgan sở hữu quyền lực không ai sánh được và ảnh hưởng to lớn,và ông đã trở về với cách cũ của mình. Chỉ khác giờ đây ông đưa Triều đại Nhà Morgan lên một tầm khác. Tầm với của Morgan rất rộng trong công nghiệp nước Mỹ. Ông trở thành nhân vật được kính trọng nhất, đáng tin cậy nhất và kỳ vọng nhất, không phải chỉ vì quyền lực và gia sản ông nắm giữ, mà vì tính cách của ông ấy.

Washington, D.C.

Sau hai năm khủng hoảng, Kho bạc nước Mỹ tiến rất gần tới phá sản. Và chỉ có một người chính phủ có thể nhờ cậy được. J.P. Morgan được gọi tới Washington để trợ giúp.

Chúng ta coi những giám đốc ngân hàng ngày nay là những kẻ tham lam như găng-xtơ làm ngân hàng vậy. Morgan có thể là một trong những kẻ tham lam nhất, nhưng ông đồng thời cũng có mặt tốt này, mà theo mặt này thì "Tôi có lòng tin vào con người, tôi có lòng tin vào đất nước, và tôi sẽ cho đất nước vay."

Morgan cho vay một khoản tổng cộng trên 100 triệu đô-la, khoảng 3 tỷ đô-la ngày nay. và cứu vớt chính phủ liên bang. Cứu nền kinh tế nước Mỹ khỏi tình cảnh sụp đổ hoàn toàn.

J.P. Morgan đích thực là giám đốc ngân hàng của đất nước. Ngày nay khi bạn nghĩ về điều đó, thì thật không thể tin được. Nhưng ông sẵn sàng cho đất nước vay tiền, khi đất nước gặp nạn. Morgan rõ ràng đang cân nhắc lợi tức quốc gia trong ngữ cảnh đó, đó là, việc cứu Kho bạc nước Mỹ là hành động cơ bản cho thấy mưu lợi cá nhân, nhưng đó lại là hành động của chủ nghĩa dân tộc. Quyền lực Morgan mới có được là một gáo nước lạnh lớn dội vào đối thủ đang yên giấc. Họ xem Morgan là mối đe doạ cần phải xử lý. Trước khi ông xử lý họ.

John Rockefeller chưa bao giờ cảm thấy sức ép giữ đế chế của mình nguyên vẹn như thế này. Mặc dù ông đã cố gắng hết sức ngăn chặn nhưng điện đã trở thành xu thế chủ đạo. Những con người lập nên những công ty vĩ đại này, họ tự nghĩ ra giải pháp cho vấn đề của họ. Bạn không giải quyết theo cách vẫn sử dụng theo sách vở. Bạn ra ngoài và thử gì đó mới mẻ vì bạn nghĩ cách đó có thể sẽ hiệu quả. Để giữ cho Standard Oil có lời được, Rockefeller cần phải tìm ra một sản phẩm thay thế dầu hoả. Và câu trả lời có thể ngay

trước mắt ông từ trước tới giờ. 

Chỉ cần trên 100 độ thì sẽ có hỗn hợp các chất an-kan. Tiếc là không sử dụng hỗn hợp đó làm gì được.

Tại sao lại không?

Dễ bay hơi.

Rockefeller nhắm đến một sản phẩm phụ của quá trình lọc dầu mà hằng năm trời không ai để ý đến. Dòng chảy cực kì dễ cháy này ngấm vào trong lòng đất, và làm ô nhiễm các con sông. Chất độc hại đó được gọi là xăng và đến giờ, vẫn chưa có ai tìm ra cách sử dụng nó.

Rất nhiều lần tôi được hỏi rằng liệu bạn có phải nhẫn tẫm để gặt hái thành công không?

Và tôi nói rằng, bạn không phải nhẫn tâm làm gì, cái chính là bạn phải khôn ngoan. Khôn ngoan mới là quan trọng. Bạn phải khôn ngoan.

Rockefeller thuê một đội ngũ các nhà khoa học để tìm ra cách sử dụng loại chất độc hại này. Đầu tiên, họ tạo ra các sản phẩm nhỏ như là sáp ong tổng hợp, và nhớt. Nhưng Rockefeller ngày càng tin rằng xăng có một tiềm năng lớn hơn.

Việc chế tạo ra một loại động cơ mạnh mẽ hơn  dẫn đến sự phát triển của động cơ đốt trong. Đặc tính dễ cháy khiến xăng cực kì nguy hiểm, nhưng cũng lại cực kì hoàn hảo để làm nhiên liệu cho động cơ.

Bạn luôn tìm kiếm sự đổi mới kế tiếp. Cơ hội kế tiếp. Sự cái tiến sản phẩm kế tiếp. Sự cải tiến dịch vụ kế tiếp. Bạn luôn cố gắng trở nên tốt hơn. Thời điểm là quá hoàn hảo cho Rockefeller.

Nắm sẵn trong tay nguồn cung xăng lớn nhất thế giới, ông bắt đầu sử dụng động cơ chạy xăng để vận hành các nhà máy lọc dầu của mình. Năng suất và năng lượng cao của động cơ nhanh chóng biến nó thành chuẩn mực cho các nhà máy khắp đất nước. Nhưng khi động cơ được gắn thêm bánh xe tạo ra thứ được gọi là "xe ngựa không cần ngựa". Rockefeller nhận ra rằng xăng có thể còn lớn hơn cả dầu hoả.

Nhưng ngay lúc Rockefeller thấy được tương lai ngành dầu khí...Một mối đe doạ từ bên ngoài xuất hiện.

Sắp bước sang thế kỉ 20.

J.P. Morgan và John Rockefeller mắc kẹt trong trận chiến giữa điện và dầu hoả.

Đối thủ của họ, Andrew Carnegie, không tham dự trận chiến này. Ông vẫn âm thầm lặng lẽ xây dựng đế chế thép của mình lớn mạnh hơn bao giờ hết. Bao gồm các hợp đồng

bến tàu có lợi  với Hải quân Mỹ để cung cấp thép cho tàu chiến. Các hợp đồng đó làm ông trở thành nhà thầu quân sự đầu tiên của đất nước. Các biểu tượng của kinh doanh vĩ đại không phải vấn đề là chúng đáng giá trăm triệu đô-la, hay tỷ, hay ngàn tỷ đô -la, mà là chúng đẩy xã hội tiến lên.

Không cần biết động lực là gì, hay sản phẩm là gì, họ... sự tồn tại của họ và tham vọng thành công, quyền lực, tiền tài, danh tiếng của họ... đẩy chúng ta tiến tới.

Nhưng giờ đây, J.P. Morgan sắp sửa đưa kinh doanh lên một tầm cao mới. Ông bắn đầu tìm kiếm các cách kiếm ra tiền khác. Dựa vào hình mẫu kinh doanh của bố ông, ông tạo ra một chiến thuật cực kì mới mẻ, nó được biết đến là "hình thức Morgan".

"Hình thức Morgan", thực tế là chiếm lấy những công ty  đang đối đầu nhau, đưa chúng lại với nhau, và điều hành công ty theo một cách mà cạnh tranh giảm, lợi nhuận tăng. Nói cách khác, nó là cố gắng áp đặt luật lệ lên những ngành công nghiệp cạnh tranh nhau dữ dội này. Morgan bắt đầu tái cơ cấu các công ty trong mọi ngành trong toàn đất nước. Sa thải công nhân và loại bỏ các thành phần không hiệu quả. Trong khi đó vẫn đặt lợi nhuận lên hàng đầu. Và các đối thủ của Morgan cũng nhanh chóng tiếp cận phương thức tương tự.

Những mặt tối... lòng tham, khát vọng, những kẻ mơ mộng, những điều về nhà kinh doanh, nhìn kĩ vào những mặt đó, bạn có thể sẽ không thần tượng họ như bạn thần tượng họ sau sự kiện nào đó.

Carnegie và Rockefeller cũng bắt đầu áp dụng "hình thức Morgan" cho công ty họ. Tối đa hoá lợi nhuận bằng cách cắt giảm nhân công. Những ai còn việc làm buộc phải làm việc nhiều giờ hơn. Lương thấp hơn. Những gì chúng ta thấy trong thời kì hoàng kim của tư bản chủ nghĩa là mặt không được kiểm soát của chủ nghĩa tư bản mà ngày nay chúng ta cảm thấy mừng vì có chính phủ liên bang, vì không có ai giám sát mọi thứ cả.

Điều kiện làm việc của công nhân trên đất nước trở nên cực kì tệ hại cũng như việc đi làm đối với người Mỹ, trở thành một công việc nguy hiểm. Bạn có nhóm công nhân hoặc thậm chí là những người thất nghiệp chịu khổ một thời gian dài. Họ nhận lương rất thấp, nếu may mắn trong khoảng thời gian này, thì trên đồng lương chết đói một chút, rất nhiều người như vậy. Nên, có sự gia tăng phân biệt giàu nghèo trong khoảng thời gian này gây bất công xã hội tăng cao. Cái cách mà người ta định nghĩa có và không có, giàu sụ, những gã bên quỹ đầu tư,  và những người cố gắng trả thế chấp. Chưa bao giờ có tình trạng như những gì diễn ra ngày xưa, bạn biết đấy, công nhân thực sự bị ngược đãi. Khoảng cách giữa giàu và nghèo tiếp tục lớn dần với cường độ kinh người. Trong khi công nhân phải oằn mình ra làm thì lợi nhuận mà Carnegie, Morgan, và Rockefeller tăng không ngừng.

Đối với triệu công nhân khắp đất nước, những người khổng lồ công nghiệp là biểu tượng cho mọi thứ sai trái ở nước Mỹ. Cơn giận dữ sôi sục trong lòng công nhân. Cơn giận nhanh chóng bùng nổ. Với năm bầu cử cận kề,  một chính trị gia từ Nebraska đang thay đổi sự thất vọng của công chúng. Tôi sẽ đập tan những kẻ độc quyền đó. Và nhắm vào những con người giàu nhất nước Mỹ.

Nghe thấy tôi chưa Carngegie?

Nghe chưa hả Rockefeller?

William Jennings Bryan là một thế lực chính trị nổi lên đang thu hút đông dân chúng và thề rằng sẽ chấp dứt sự độc quyền trong đất nước. Nhưng lời hứa của Bryan về một sự thay đổi lại là tin dữ cho những người đứng đầu thương mại nước Mỹ. Đối với nhiều người thì tình hình là tiền nhiều, những tập đoàn lớn, lớn nhất như Standard Oil, đang giành quyền kiểm soát đất nước. Từ đây nổ ra những phong trào tiến bộ. Và phần quan trọng của nền móng phong trào đó là xây dựng luật chống độc quyền. Không chỉ xây dựng luật, mà phải truy tố những kẻ độc quyền.

Rockefeller, Carnegie, và Morgan tốn bao nhiêu công sức xây dựng đế chế của mình từ hư vô. Họ sẽ không để một chính trị gia có uy tín huỷ hoại đế chế của họ.  Nhưng dân nguyện thì một lòng chống lại họ. Và trong khi Bryan bắt đầu chiến dịch chạy đua vào Nhà Trắng những người khổng lồ biết rằng chặn ông không phải là dễ.

Họ nghĩ ra một kế hoạch táo bạo, chưa ai từng thử bao giờ.

Nhưng có một vấn đề để thành công, họ không thể làm một mình. Lần đầu tiên trong lịch sử, những con người quyền lực nhất nước Mỹ tạm gạt chuyện cạnh tranh sang một bên và hợp tác với nhau.

-Anh thấy sao?

-Chúng ta cần mua ghế Tổng thống.